Lokale verhaal over Tweede Wereldoorlog krijgt steeds weer nieuwe hoofdstukken

Onlangs verscheen er een opmerkelijk nieuwbericht op de website van het Ministerie van Defensie onder de titel ‘Landmacht identificeert oorlogsslachtoffer na bijna 82 jaar’. Wat blijkt? De Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht is erin geslaagd om Petrus Albertus van Dieren, die tijdens de Tweede Wereldoorlog na een verzetsdaad in Amsterdam door de Duitsers werd gearresteerd, ter dood veroordeeld en na een verblijf in het Oranjehotel in Scheveningen op 24 juli 1942 op de Waalsdorpervlakte werd geëxecuteerd en daar als naamloos oorlogsslachtoffer werd begraven in een massagraf, zijn identiteit terug te geven.

Door Jos Knijnenburg

Kort na de Tweede Wereldoorlog werden op de Waalsdorpervlakte de stoffelijke resten van 28 verzetslieden gevonden die daar waren vermoord, maar waarvan de identiteit niet kon worden vastgesteld. De 28 naamloze oorlogsslachtoffer werden herbegraven op het Nationaal Ereveld Loenen, waar overigens nog tientallen andere landgenoten als ‘Onbekende Nederlander’ hun laatste rustplaats vonden. 

Nieuwe ontwikkelingen in DNA-onderzoek maakten het mogelijk om ook oude stoffelijke resten te identificeren. Ook van de resten van de ’28 van de Waalsdorpervlakte’ werd jaren geleden DNA afgenomen. Een speciale Werkgroep Vermiste Personen Tweede Wereldoorlog stelde een lijst op met namen van mensen die mogelijk tot de groep van 28 zouden kunnen behoren. 

Vervolgens is het zoeken naar een match met het DNA van nabestaanden. De afgelopen jaren hebben we in deze krant herhaaldelijk bericht over verzetslieden die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Wassenaarse duinen niet alleen hun leven maar zelfs hun naam verloren, maar die dankzij DNA-onderzoek alsnog konden worden geïdentificeerd. De groep van 28 naamloze slachtoffers van de Waalsdorpervlakte is inmiddels geslonken. 

Naast Petrus van Dieren, werd in 2010 als eerste de identiteit van Gerard Putter achterhaald. Hij kreeg een steen in Loenen waarbij alle generaties Putter aanwezig waren. Daarna volgden anderen als Douwinus Janse, Nicolaas Corstanje en Karel Walet. Pas drie jaar geleden kreeg het Fietspad 10 op de Waalsdorpervlakte de naam van Pieter Kuijt, een helmplanter die tijdens de oorlog ter plekke stiekem verse graven van vermoorde verzetsstrijders markeerde met helmgras zodat ze later konden worden teruggevonden. 

Agelopen februari schreef Kees Neisingh in deze krant over het raadsel van twee Wassenaarse Engelandvaarders die in 1941 met een jol naar Engeland wilden varen maar vervolgens spoorloos verdwenen. Een in 2003 opgeviste kaak van hun reisgenoot kon eveneens via DNA in 2023 worden gelinkt aan Ernst Moltzer, wiens vader en broer de leiding vormden van jeneverfabrikant Bols. De pro-Duitse rijkeluiszoon Ernst was voorbestemd om toe te treden tot de directie maar als hij last krijgt van de oorlog maakte hij een ommezwaai en belandt in het verzet en verdwijnt op zee, samen met de twee Wassenaarders. Moltzer leeft voort in een recent verschenen boek over Bols, de Wassenaarders staan op de Namenlijst van Wassenaarse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. 

Opgeschreven in een Dodenboek dat na de interne renovatie van Raadhuis De Paauw daarin een mooie blijvende plek verdient. In ‘Gemeentenieuws’ van de Protestantse Gemeente Wassenaar deze maand een verhaal over de begraafplaats van de Dorpskerk. Op het kerkhof ligt een onbekende drenkeling die in 1945 is aangespoeld op het strand. Deze week verschijnt het nieuwe boek van oer-Wassenaarder en tegenwoordig Hilversummer Harry Vogels en zijn vrouw Lieke van Amstel onder de titel ‘Onze opa’s in de oorlog’. 

Een kinderboek over opa Bas van Lieke die in het verzet gaat met fatale gevolgen en de Wassenaarse opa Jan van Harry, die zich aansluit bij de NSB en de oorlog ruim overleeft. Het verhaal van beide grootouders is inmiddels uitgebouwd tot gastlessen voor kinderen in Nederland en Duitsland. 

Ton Beijersbergen, lid van de Werkgroep Stolpersteine Wassenaar, geeft zondag 14 april vanaf 12.30 uur een lezing in het Bondsgebouw naast de Laurentiuskerk in Voorschoten over het project struikelstenen, kleine monumentjes voor slachtoffers van de Holocaust, dat zich als een olievlek in Europa heeft verspreid. Vanaf eind 2021 zijn er in Wassenaar al tientallen op adressen verspreid over het dorp, geplaatst. De verhalen erachter zijn vastgelegd in drie fraaie brochures, waarbij Ton Beijersbergen tekende voor de teksten en samenstelling. 

Ook voor dit jaar staat de legging van nieuwe struikelstenen en een nieuwe publicatie op het programma. In de laatste brochure veel aandacht voor de bewoners van Huize Klimop aan de Raadhuislaan, dat in de jaren dertig een rust- en herstellingsoord is voor voornamelijk Joodse mensen. In het verhaal over hun lot tijdens de oorlogsjaren speelt de Amsterdamse Joodse Raad een prominente rol, een omstreden orgaan waarover een indringende tv-serie is gemaakt waarvan afgelopen zondag de slotaflevering was te zien. 

Veel voormalige bewoners van Huize Klimop komen om in het vernietigingskamp Sobibor, dat na een opstand en ontsnapping door gevangenen nog tijdens de oorlog door de Duitsers tot de grond toe werd afgebroken om de sporen van wat zich daar afspeelde, te vernietigen. Jarenlang archeologisch onderzoek leverde tal van vondsten op en bracht recent aan het licht hoe Sobibor eruit moet hebben gezien. Een nieuw boek over Sobibor geeft inzicht in hoe juist die naam het slotakkoord is geworden in het leven van veel Nederlandse Joden.