"Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is”
Vorige week donderdag werd letterlijk en figuurlijk stilgestaan bij een viertal mensen wiens verhalen niet vergeten mogen worden. Joodse Wassenaarders met diverse achtergronden die slachtoffer zijn geworden van de Holocaust in de Tweede Wereldoorlog. Ze woonden alle vier in vrijheid rondom de Kievietkerk. Deze kerk in zijn prachtige groene omgeving werd het decor van een zeer bijzondere ceremonie. Georganiseerd door de Gemeente Wassenaar in zeer nauwe samenwerking met de Werkgroep Stolpersteine is Wassenaar een viertal struikelstenen rijker.
Tekst: Iris Oostlander
Foto’s: PR
“Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is”, memoreerde burgemeester De Lange een Joods gezegde. Vier mensen met een Joodse komaf werden herdacht door nabestaanden en overige belangstellenden, dankzij de Werkgroep Stolpersteine Wassenaar. Deze werkgroep bestaat uit vijf zeer bevlogen Wassenaarders, te weten: Ton Beijersbergen, Evelyn Hompes, Niek Kat, Kees Neisingh en Margaret de Vos van Steenwijk (voorzitter), en wordt facilitair ondersteund door twee medewerkers namens de gemeente, Ingrid Sachumsky en Charlotte Veldkamp. Deze werkgroep heeft wederom een jaar lang onderzoek afgerond met een prachtig vormgegeven boekje vol verhalen en foto’s.
Stolpersteine
Het leggen van de Stolpersteine ter herinnering is dankzij de werkgroep en de gemeente, een ultiem geschenk aan de samenleving om de namen van deze slachtoffers levend te houden. Stolpersteine heten zo omdat de hoop is dat mensen symbolisch struikelen en zo even stilstaan bij de geschiedenis. Het is een betonnen blokje waarop een met de handgemaakt messing plaatje van tien bij tien cm is bevestigd. Hierop staat een naam, het geboortejaar en indien bekend de datum en plaats van overlijden.
Verhalen
Na welkomstwoorden door de voorzitter van de werkgroep en onze burgemeester was het de eer aan familieleden, leden van de Historische Vereniging Oud Wassenaer en de Werkgroep Stolpersteine, om de verhalen van de vermoorde Wassenaarders te vertellen. Uiteraard was dit voor veel van de bijna tachtig gasten een emotionele gebeurtenis. Ook Jan Kessler, voor wie eerder dit jaar een van deze Stolpersteine is gelegd op de Stoeplaan, werd gememoreerd en zijn verhaal nogmaals gedeeld in bijzijn van zijn zus Margo. “Laten we voor onze toekomstige generatie deze verhalen alsjeblieft blijven vertellen!”
Toekomstige generatie
Deze generatie was ook aanwezig, eerst met een emotioneel viool- en pianospel door Luca van der Waals en Natasja Douma waarna de groepen 8 van de Kievietschool volgden. Zij brachten een prachtig zelfgemaakt lied met de titel ‘Ik laat een lichtje branden voor jou’ en menigeen hield het niet droog in de kerkbanken. De leerlingen brachten zo op hun eigen mooie manier respect voor deze ‘lieve, mooie en dappere mensen’.
Jacques Gourevitch
Na een gedicht en het uitspreken van de Kaddisj toog het gezelschap naar de Oranjelaan 16 alwaar de eerste steen werd onthuld. De huidige bewoonster van dit huis vertelde over Jacques Gourevitch voor wie helaas geen nabestaanden zijn gevonden. Hij was afkomstig uit Rusland waar het voor mensen met een Joodse achtergrond niet veilig was. Wellicht heeft het zijn ouders doen besluiten om naar het relatief veilige Polen uit te wijken om uiteindelijk in Nederland terecht te komen. Helaas lijkt de geschiedenis zich te herhalen en nadat Nederland in de meidagen van 1940 onder de voet wordt gelopen en de eerste anti-Joodse maatregelen worden ingevoerd, kan Jacques geen kant meer op. Op 21 oktober 1941 zou hij zijn gearresteerd vanwege ‘anti-Duits gedrag’ en wordt hij gevangengezet in Het Oranjehotel in Scheveningen. Via concentratiekamp Buchenwald wordt hij getransporteerd naar Mauthausen in Oostenrijk alwaar hij, nog maar 39 jaar oud, op 4 juni 1942 wordt vermoord.
Judith Rosen Jacobson-Ferares
Hierna werd de Nassaulaan 5 aangedaan. De familie van Judith Rosen Jacobson-Ferares was in groten getale aanwezig en zorgde voor verbinding, wat deze dag zo mooi maakte. Deze steen is voor Judith, de grootmoeder die niemand kende, maar waar gelukkig veel over gevonden is in de vorm van haar schilderijen, foto’s en schriftelijke brieven en teksten. Een positief ingestelde, dappere, standvastige en kunstzinnige vrouw die als zeer zorgzaam, reislustig en avontuurlijk werd beschreven. Judith Rosen Jacobson-Ferares is op 55-jarige leeftijd vermoord in concentratiekamp Auschwitz. Dat het allerjongste familielid de steen mocht onthullen was een prachtig moment.
Henk Hartog
De huidige bewoners van Duinvoetlaan 9, het charmante huis waar Henk Hartog heeft gewoond, zijn vereerd dat ze betrokken zijn bij dit mooie project van de werkgroep. Henk, een kunstenaar die aansprekende tekeningen maakte, is door een speling van het lot en omstandigheden in Wassenaar komen wonen, net op het moment dat Wassenaar werd bezet door de Duitsers. Op 7 juli 1942 probeert hij samen met twee vrienden te vluchten naar Zwitserland. Maar in een slaperig stadje in Frankrijk proberen ze, met aktetas, jas en hoed, de demarcatielijn over te steken en worden ze gearresteerd. Het is de bedoeling dat de gevangenen naar Polen worden gedeporteerd, maar de twee vrienden springen uit de rijdende trein en zullen uiteindelijk het vrije Engeland bereiken. Henk voelde niks voor de sprong en gaat op transport met eindbestemming Auschwitz. Ongeveer negen maanden na zijn vlucht komt aan het leven van Henk op 30 april 1943 een einde: hij is dan nog geen 28 jaar oud…
Paul Jüdell
“Paul Jüdell koos voor zijn eigen wapen”, aldus Kees Neisingh van de Historische Vereniging. De zeer ondernemende en bereisde accountant en verzekeringsprofessional, was tevens opgeleid tot reserveofficier der infanterie. Hij werd al in de Eerste Wereldoorlog opgeroepen als reserveofficier van de infanterie en in WOII wordt hij voor de tweede keer in zijn leven gemobiliseerd. Inmiddels woont hij op de Stoeplaan 22. Ondanks het naleven van een stipte neutraliteit wordt ons land in de vroege ochtend van de 10de mei 1940 door nazi-Duitsland aangevallen. Met het bombardement op Rotterdam is het pleit beslecht en volgt de capitulatie. Onverdraaglijk voor Paul Jüdell. Op 14 mei 1940 kiest hij, samen met enkele honderden Joodse landgenoten voor een vlucht in de dood. Deze talentvolle en energieke man is nog maar 51 jaar.
Memorabel samenzijn
Het was een zeer ontroerend, indrukwekkend en memorabel samenzijn dat in de toekomst vaker plaatsvindt. De werkgroep gaat namelijk verder om ook de overige Wassenaarse slachtoffers van de Holocaust in de Tweede Wereldoorlog een naam in de vorm van een struikelsteen te geven.
Brochure
Ook dit jaar zijn de verhalen van de Holocaust-slachtoffers gebundeld in een brochure. Deze brochure is te downloaden via www.oudwassenaer.nl (Historische Vereniging Oud Wassenaer) en www.wassenaar.nl/stolpersteine-in-wassenaar (Gemeente Wassenaar). Belangstellenden die liever een fysiek exemplaar willen hebben, kunnen contact opnemen met Ton Beijersbergen via: ajbeijersbergen@gmail.com (zolang de voorraad strekt). Leden van de Historische Vereniging ontvangen binnenkort de brochure.
